UÑA CHITACHAMANTA - Cuento.

Uña chitachamanta

Chunniq urqupis uña chitacha mamanta chinkarqachispa waqastin purisqa.
Hinaptinsi waqasqanta mana pipas uyariptin, purichkaspa rumi sikinpi puñurqusqa.
Mamanpas yanqas llutan urqukunapi waqastin purin. Chayna kachkaptinsi uña atuqcha tarirquspa, rikchaykachispa mamanman pusan.
Mamanwan tupaykuspas kusikuywan ñuñuyta qallaykun, chaymanta pachas mamanmanta manaña rakikuqchu.

ANKAMANTAWAN AKAKLLUMANTA

Ankamantawan akakllumanta willakuy

Kuyasqay warmakuna kunan sumaq willakuyta willaykamusaykichik ankamantawan akakllumanta.

Huk punchawsi chunta qasa urqupi huk suwa anka yarqaymanta tiyasqa kaynata nisqa:
 Yarqaymantam wañuchkaniña imataraq mikuykusaq? mikuytaya maskamusaq. Mama akaklluñataqsi tawa mallqu akaklluta unkanampaq mikuy maskaq lluqsisqa, kunallanmi kutiramusaq mikuy maskaqmi richkani, yanqataq lluqsiramuwaqchik...

Mana maman kutimuptin mallqu akaklluchakuna yarqaymanta hakaykachaspa uchku punkuman lluqsimusqaku, chaysi ankaqa pawaykachaspa akaklluchakunata sapallankuta rikuspa nin: Añallaw waqaya mikunayqa, hinaptinsi - ankaqa kimsa akaklluchankunata mikurusqa, chayllamansi tuta mantanqa mana akakllu mana wasinmam kutispa ankata tariykusqa wawankunata mikuchkaqta hinaspas piñasqallaña kamisqa - Yaw suwa qacha anka imanasqam kimsa mallqu akaklluchaykunata mikururqanki? ñuqapas runturuptikim runtuykita ñutuparqusaq. Chayna nispansi akaklluqa uchkuman ustuykusqa. 

Huk punchawñataqsi akaklluqa chullalla wawanpaq mikuy maskakuq rumi rumi pampaman pawasqa, chaypi mikuyta maskachkaptinsi ankaqa rikuriykamusqa, chaypis kunkamanta hapiykuspa akakllutaqa nisqa: Yaw akakllu imanasqan haynimpakuna kamiwranki? kunanmi hamtapas mikurqusqayki. Chayna niptinsi akaklluqa waqaqtususpa ankata mañakun kaynata nispan: Amaraq mikuwayraqchu mama ankachalla, mapas wasayta hapiykuway qarallañam tullullañam kachkani manam aychay kanchu mikuypas kanñachu kay pampapiqa.

Chayna niptinsi ankaqa wasanta hapipayaykuspa nin:
 Ari tullullañam qarallañam kasqanki imapaqñataq mikuykimampas ? aswan rispayki wawaykita mikuchimuy, hampas wirayamuy hipakuna mikunaypaq. Chayta uyarispas akaklluqa karuta pawarquspan kaynata nimusqa : aqway waqway uytuypi aychayqa, sunsu , luqlu, upa anka.

EL REY LEÓN

EL REY LEÓN EN QUECHUA - HAKUCHU MUNAYTA

PATUMANTAWAN ATUQMANTA

PATUMANTAWAN ATUQMANTA

Huk piña atuqsi purichkaspa patuwan tuparqusqa. Hinaspas patutaqa mikunanpaq hapiyta munasqa. 

Patuqa musyakurquspas quchaman pawakuykun, atuqñataqsi piñarikuspa, nin: Kay quchata chakinankama suqurquspaymi, mikusqayki. Piñallaña yakuta suquchkaptinsi wiksan tuqyarquptin wañurqun.

KILLAMANTA

KILLAMANTA

 Hanay pachapi purichkaspas killa uchkuman wichiykamusqa. Hinaptinsi urukuna qawaq risqaku. Chayarquptinkus killaqa chiripi katkatatachkasqa. Chayna kasqanta qawaykuspankus urukunañataq killinchukunata, nina urukunata qayasqaku. Nina urukuna quñichinankamas wakinñataq hatun llikllata awasqaku, killata llaqtanman kutichinankupaq. Killinchukuna chayarquspas hanaq pachaman llikllapi wantunku. Ñakayta chayarqachiptinkus killaqa llapallan uywata riqsikusqa. Hinaspas nin:  Qamkunapaqmi ñuqa sapa tuta achkimusaq. Chaymanta pachas, llapallan uywakuna killapa akchiyninwan kusisqa kawsakunku.

WARMAKUNAMANTAWAN QALAYWAMANTA

Warmakunamantawan qalaywamanta 

Huk punchawsi ñanpi iskay warmakuna qalaywawan tuparqusqa, hinaspas kaspiwan tuqpipayanku. Qalaywañataqsi, nisqa:  Kay sakakunata imananitaq.  Nispansi qatikacharqusqa. Warmakuna mancharikuywan qaparkachaspa ayqichkaptinkus, waranpa ukunta chankanman usturqun. Chaymanta pachas, warmakunaqa urukuna turyayta wanarqunku.

CHAKAPI RUNAKUNAMANTA

Chakapi runakunamanta

 Runakunas maqta uruwan chakapi tuparqusqaku. Hinaspas, ninku: Suchuy karaqu pasakunaykuta, nispanku kaspiwan umapi waqtanku. Maqta uruqa nanayninwansi, nin: Pitaraq kachurqusaq, hawka puñukuqta, imatam kay turyawan. Runakunaqa aswansi kallpankumankuhina yapatawan waqtanku. Hinaptinsi maqta uruqa, qunqaymanta pawaykuspa kunkapi kachurqun. Chaysi runakunaqa mayuman wichiykuspa wañurqunku.

Misimantawan pichinkukunamanta

MISIMANTAWAN PICHINKUKUNAMANTA

Yana misipa wasin muyuriqnin sachamansi, achkallaña pichinkukuna tiyaq. Chaysi misiqa pichinkukunapa tiyasqanta rikurquspa, sachaman allillamanta qispiyta qallaykun.  Pichinku aychachata mikuchaykusaq, nispa. Hinachkaptinsi huknin pichinkuqa ñawinta wichqaykusparaq takisqa:  Pichiw, pichiw, was tiww, nispa. Pichinkuqa misi risqanta musyakurquspas pawarikun. Misiñataqsi uyanta upapakuspa piñallaña qiparqun. Chayna piñallaña tiyachkaspas kaqlla pichinkukuna sachaman tiyaqta rikurqun. Hinaspas kusisqallaña pasan:  Kunanmi ichaqa mikusaqpuni, nispa richkaptinsi pichinkukunaqa asikuspa pawarikun.  Kaykunaqa upatahina pukllakuwan nispas, misiqa yarqaymanta waqan. Chaysi wasinman kutispa, manaña pichinkukuna tiyaptinpas qawarinñachu.

QISWACHAKA

QISWACHAKA

Puriyniykunapi hatun mayukuna chimpayqa sasachakuypuni karqan. Chayrayku inkakunaqa ichhu q’uyakunawan q’iswa chakakunata ruwarqanku. Ñuqa kikiymi riqsisqa Q’iswachakata chimparqani. ¡kinray kinray chimpachkaptiy Apurimaq mayuqa chakiykunap uranpi phawachkarqan, chaytaqa allintam yuyachkani! Chayta tukuspataq munay pisunay llanthunpi samarqani.

SISICHAMANTA

SISICHAMANTA

  Huk kutis, huk sisicha hatun mayuta chimpayta munasqa.
chaysi chakata mana tariyta atispa huk sacha rapipi chimpayta qallarisqa.

Ña rapi puririchkaptinsi, huk kurucha rikurquspa nisqa:

manam sacha rapillapiqa kay hatun mayu chimpayta atiwaqchu. aswanqa haku kusi kusichapa wasinta, paymi yanapawasunchik, nispa.

Chaysi kusi kusichaqa wasinta risqaku. Payqa llikatas awachkasqa.kusi kusicha hatun mayuta mana chimpayta atinikuchu, ¿manachu yanapariwankikuman? nispa kuruchaqa nisqa.

Kusa, kusa, haku arí, chayqa qamkunawan kuska llamkarqusun nisqa kusi kusichaqa.

Chaysi, kimsantinkumanta, mayu patapi qurakunatamanta arwispa, kusi kusipa llikanmanta chaka rurayta qallarisqaku.

Chay chakata tukurquspataqsi, sisichaqa hatun mayuta chimpasqa.